Rölanti Nedir?
Fransızca karşılığı “ağır hareket” olarak bilinen rölanti, bir araç motorunun çalışabileceği en düşük devir sayısını yani motorun minimum devrini ifade eder. Araçların çalıştırılmasının ardından gaz pedalına basılmadığında da aracın çalışması, rölantide çalışması demektir. Motor rölantide çalışıyorken araç yol almaz ancak kalkmaya hazır halde bekler. Düz vitesli araçlarda vites boşta ya da herhangi bir viteste de olsa debriyaj pedalına basıldığında rölantide stop etmeden çalışmaya devam edebilir. Araç, bu durumdayken debriyaja basılı konumda aktarma mekaniğine dönüş hamlesini iletmez. Daha açık ifade etmek gerekirse; motorun çalışsa bile tekerlekler dönmez ve araç hareket etmez.
Rölanti Ayarı Nedir?
Rölanti ayarı, aracın yakıt verimliliği ve genel performansı üzerinde oldukça etkili olan, araç motorunun boşta çalışır haldeyken hızını kontrol altında tutmak için yapılan işlemdir. Bu ayar sayesinde motorun stabil olarak çalışması, düzgün bir hızda da boşta çalışmasını sağlar. Motorda rölanti hızı, araç dururken ve/veya boşta olduğu konumda motorun hızını belirleyici faktördür. Bu hız, aracın elektrikli aksamlarını çalışır hale getirmek ve yakıt enjeksiyonu gibi fonksiyonları normal düzeye getirmek için yeterlilik sağlamalıdır. Hatalı yapılan rölanti ayarı aşırı yakıt tüketimine, motorun arızalı çalışmasına ya da hiç çalışamamasına sebep olabilir. Dolayısıyla araç performansı olumsuz etkilenir ve motorun ömrünün kısalmasına etken olabilir. Bu ayar, dizel araçlarda motor rölanti hızını sağlayan, belirleyen sensörlerle eş zamanlı çalışan elektronik kontrol ünitesi (ECU) tarafından otomatik olarak yapılır.
Eski model ve benzinli araçlarda ise genelde karbüratör üzerinden rölanti ayarı yapılır. Ayar vidası aracılığıyla motora ulaşan hava miktarı düzenlenir ve ayar, olağan düzeyine haline getirilir.
Rölanti Devri Neden Yüksek Olur?
Rölanti devrinin yüksekliği pek çok mekanik etkene göre değişiklik gösterebilir. Karbüratör bulunan araçlarda kapış pompası arızası bu sebeplerden yaygın olan bir tanesidir. Motor soğutma sistemi arızaları, yakıt basınç regülatörünün basınç miktarının düşük olması, gaz kelebeği ve bu kelebeğin düzenleyici sistemlerinde arıza olması, şarj dinamosunda oluşan sorunlar rölanti devrinin olağan düzeyden yüksek olmasına neden olan faktörlerdendir.
Rölanti Ayarı Nasıl Yapılır ve Nasıl Olmalıdır?
Bu ayar, aracın türüne göre değişkenlik göstermekle birlikte eski model olan ve/veya benzinli, karbüratörlü araçlarda yalnızca bir el ya da tornavida yardımı ile yapılabilecek vida ayarı ile olağan düzeyine getirilebilir. Devir için ortalama değer, 500-1000 devir/dakika arasında araç modeline ve tipine göre sabitlenir. Yeni model araçlarda ise elektronik gaz kelebeği ve enjektörler aracılığıyla rölanti ayarı otomatik olarak yapılır. Daha açık ifade etmek ve ayrıştırmak gerekirse:
- Eski tip benzinli araçlarda karbüratör aracılığıyla yapılır. Motorda yer alan ayar vidasıyla motor içerisine giren hava akımı/miktarının ayarlanması ile devir, söz konusu aracın normaline göre devir, azaltılabilir ya da artırılabilir.
- Elektronik kontrol ünitesi ile kontrolü sağlanan yeni nesil araçlarda gaz kelebeği ve gaz pedalı arasında bulunan bir sensör sayesinde gaza basılmadığı zamanlarda bile ayar, otomatik olarak yapılır.
- Dizel araçlarda da devir, enjektörlere iletilen yakıt miktarına göre otomatik olarak ayarlanabilir.
Rölanti Arızası Nedir?
Araç, rölanti durumundayken stop ediyorsa ya da devirde anormal dalgalanmalar oluyorsa rölanti arızası söz konusudur. Ancak bundan emin olmak için öncelikle supap ve enjeksiyon sistemlerinin olağan çalıştığından, herhangi bir sorun olmadığından emin olmak gerekir. Eğer bu kısımlar ile ilgili bir arıza ya da performans azalması varsa bu, rölanti arızası gibi görünebilir. Dolayısıyla tüm kontrollerden sonra doğru tespit yapılabilir. Sonrasında rölanti arızası söz konusu olduğu kesinleştiğinde motor hasarı veya gaz kelebeği ya da diğer mekanik parçaların kirlenmesi sebebiyle tıkanma meydana gelmiş olabileceğinden bu alanlar kontrol edilir. Ardından gerekli temizlik ve/veya onarım işlemleri yapılabilir.
Rölanti arızası, araç maifoldu benzinli araçlarda rahatlıkla hava alabildiği için LPG’li araçlarda daha sık görülür. LPG’li araçlarda bu hava akımının rahat olmaması ve aracın beyninde yağ, kir ve tortuların birikmesi rölantiyi direkt olarak olumsuz etkiler. Ayrıca LPG göstergesinin eskimiş olması da arıza tespitini ve ayarın olağan seviyeye getirilmesi için gerekli onarım işlemlerini engeller. Her LPG’li araç için diyafram ayarı 50.000 kilometrede yenilenmelidir. Bu sayede araç olağan seviyede nefes alarak rölanti arızası oluşturmaz ve elbette daha az yakıt harcar.
Motor Rölanti Ne Anlama Gelir ve Ne için Kullanılır?
Bir aracın motor tipi ve markasına göre rölanti ayarı değişkenlik gösterir. Genellikte 500-1000 devir/dakika arasında farklılaşır. Bu ideal devrin altına düşen motor, ya stop eder ya da tekler. Rölanti, motor çalışmasına rağmen aracın hareketini sağlayan aktarım ayarı olduğundan motor rölanti kavramı olarak bilinir.
Rölantide Olan Aracın Yakıt Tüketimi Nasıldır?
Aracı çalıştırdıktan yani motor rölanti haline geldikten sonra mümkün olan en az devri çevirir. Bu, dönme eylemi (krank milinde gerçekleşir) pistonun yukarı-aşağı hareketini oluşturur. Bu harekette yakıt harcaması gerektiren bir yanma sonucu ortaya çıkar. Bu durumda araç hareket etmediği için doğal olarak yakıt tüketimi, saat bazında ölçülebilir. Bu yakıt tüketiminde direkt olarak etkili olan ve değişkenlik gösteren faktörler; motor tipi, hacmi ve silindir sayısıdır. Ortalama olarak bir ölçü vermek gerekirse; motorlar rölanti halindeyken 0,3 litre ile 2,5 litre arasında yakıt tüketir. Bu değer aralığı, manuel araçlar için de geçerli kabul edilir. Ancak otomatik araçlarda vites “D” pozisyonundayken tork konvertörü devreye girdiği için 0,3 litre ile 0,5 litre/saat yakıt tüketimi olur.
Rölantide Olan Araçta Dikkat Etmemiz Gerekenler?
Motorun her açılış ve kapanışında motorun içerisine aktarılan yağın kartere süzülmesi sebebiyle yüksek miktarda olmasa da bir yıpranma meydana gelir. Bu yıpranma, kısa süreli aç-kapa işlemi yapıldığından genel olarak fazla önemsenmez. Motoru her çalıştığında anlık yakıt tüketimi, ilk ateşleme nedeniyle artar. 25-30 saniyelik zaman dilimlerinin üzerine çıkıldığında motoru kapatmak az miktarda da olsa yakıt tasarrufu sağlar. Ancak ateşleme mekanik parçaları, her defasında söz konusu yıpranmaya maruz kalacaktır.
Son zamanlarda yeni araçların neredeyse tümünde bulunan start-stop sistemi, aracın rölantide fazla yakıt tüketmemesi ve daha az bir yıpranma için geliştirilmiş bir sistemdir. Bu sistem sayesinde motor devre dışı bırakılır, araç içerisinde alınan herhangi bir aksiyonla birlikte yeniden otomatik olarak çalıştırılır. Bu teknoloji ile yakıt tasarrufu sağlanırken motorun da ömrü uzamış olur. Dolayısıyla bu teknolojiye sahip olan araçları öncelikli tercih etmek, bu konuda iyi bir önlem almayı sağlar.
Bütün bunların dışında basitçe dikkat edilecek unsurlar şunlardır:
- Mümkünse 10 saniye değilse bile 25-30 saniyenin üzerinde sürelerle araç rölantide kalırsa motor kapatılmalıdır.
- Araç motoru, rölantide çalıştırılarak ısıtılmamalıdır.
- Aracın içi, rölantiye alarak ısıtılmamalıdır.